Chopin na Smutek (4) – Nokturn Es-dur Op.9. Nr 2
Pamięci Marii i Lecha Kaczyńskich
Twórcą nokturnu fortepianowego był irlandzki kompozytor John Field (1782-1837).
Nokturn istniał już w okresie klasycznym. Była to wtedy forma o nieokreślonej budowie zbliżona do divertimento czy serenady. Nokturn cechował się głównie tym, że była to muzyka wieczorna, a raczej nocna.
Chopin najprawdopodobniej poznał nokturny Fielda jeszcze w Warszawie. Niektórzy badacze uważają, że Fryderyk zaczął pisać nokturny już w 1827 roku. Oficjalnie jednak pierwsze nokturny powstały w latach 1830 i 1831.
23 listopada 1830 Chopin przybył do Wiednia. Przez następne osiem miesięcy w tym mieście wiodło mu się lepiej lub gorzej. Miewał chwile zwątpienia. Jednak nic nie odstręczało go od komponowania. Napisał tam mazurki, walce, polonezy, etiudy, walce i pieśni.
Sajdak - Sukiennice
W Wiedniu powstały również nokturny z opusu 9. Były gotowe w połowie 1831 roku. Opublikowane zostały dopiero w 1833 roku. Dedykowane są francuskiej pianistce, kompozytorce i nauczycielce Marii Pleyel.
Dwudziestoletni Chopin odkrył ducha nokturnu fortepianowego wpisując go doskonale w klimat epoki. Już sama nazwa jakby stworzona jest dla romantyzmu. Noc, ciemność, księżyc, gwiazdy, nastrojowość, marzenia - to wszystko wpisał Chopin w poetykę nokturnu.
Typowa dla nokturnu chopinowskiego jest śpiewność i ornamentacja melodyki w górnym planie, z akordowym lub na rozłożonych akordach opartym akompaniamentem lewej ręki.
Struktura nokturnów jest na ogół trzyczęściowa A B A.
Jest podobna do włoskiej arii operowej da capo z bel canto. Linia melodyczna z swoją śpiewnością również jest podobna do arii wokalnej.
Część środkowa mocno kontrastuje z częściami skrajnymi, burzy nastrój przez co utwór nabiera dynamiki i ożywienia.
Wyczółkowski - Błonia Krakowskie o Zachodzie Słońca
Cechą immanentną chopinowskich nokturnów jest bardzo bogata ornamentyka melodyki.
Ornamentyka ta ewoluowała z czasem. W pierwszych młodzieńczych nokturnach, tych z opusu 9, ornamenty nie są jeszcze w pełni zintegrowane z melodyką.
Nokturn Es-dur Op.9 Nr 2chociaż napisany w młodym wieku stał się symbolem śpiewności ‘a la Chopin’. Utwór ten stał się bardzo popularny wkrótce po opublikowaniu. Przyczynił się też do zachwytu muzyką Chopina przez wielu ludzi.
Początkowe takty nokturnu
Polski pianista, kompozytor, krytyk muzycznyi badacz muzyki Chopina, Jan Kleczyński przypuszcza, że właśnie „ten jeden drobny nokturn zrobił furorę w Paryżu”, że „dla swojej popularności w salonach uczynił Chopin tym utworem więcej niż dziełami szerszego pokroju”….„pewnego pokrewieństwa z pierwszym nokturnem Fielda zaprzeczyć niepodobna (sam wybór tonacji i miary taktu, charakter ostatniego pasażyku wymownie o tym świadczą) to jednak pewna rzewność i melancholia– nie znana Fieldowi – wybitnie już utwór ten cechuje”.
Pankiewicz - Rynek Kleparski w Krakowie
Wilhelm von Lenz, uczeń Chopina zapisał ciekawą historyjkę związaną z tym nokturnem: „Najwięcej dręczyłem go – powiada – znanymNokturnem Es–dur z op. 9. Był on wtedy w modzie... Gdy Chopin był zadowolony z ucznia, kreślił na jego nutach krzyżyk. I ja zostałem – na swoim egzemplarzu Nokturnu – zaszczycony takim krzyżykiem. Na lekcji następnej otrzymałem drugi. Przyszedłszy raz trzeci – znowu to samo. „Teraz niech mi Pan da już święty spokój!” – zawołał Chopin. „Oto trzeci krzyżyk! Przyznaję, że jak na Pana – Nokturn został odegrany doskonale. Ale teraz – dosyć!” Bąknąłem: „Ależ Pan gra go tak przecudnie, jak nikt inny.” „Myli się Pan. Liszt umie grać go równie dobrze – przerwał mi Chopin. I uparł się, i nie chciał zagrać. Lecz wpisał mi w nutach pewne drobne dziwnie piękne warianty. Nuty jego były drobniusieńkie, a przecież wyraźne i czytelne”.
Nokturn ten napisany jest w takcie 12/8. Całość liczy 34 takty.
Wyjątkowa popularność tego utworu przejawiła się w sposób szczególny: poprzez transkrypcje. Ich ilość bije rekordy, idzie w dziesiątki. Najczęściej melodię powierzano skrzypcom, zaś pierwszej transkrypcji, jeszcze za życia Chopina, dokonał Karol Lipski.
W music boxie oprócz fortepianowych są wersje na orkiestrę, skrzypce i gitarę oraz jedno na fortepian z kwartetem smyczkowym.
Canaletto - Warszawa
