Piotr Czajkowski - Serenade Melancolique
W połowie lat 1870. Czajkowski był już uznanym kompozytorem, nie tylko w Rosji. Miał w dorobku takie dzieła jak: Pierwszy Koncert Fortepianowy, IV Symfonię czy balet Jezioro Łabędzie.
Spotykał się na przemian z entuzjastycznym przyjęciem publiczności i surowymi ocenami krytyków.
Piotr Czajkowski
W styczniu 1875 roku Czajkowski poznał w Moskwie Leopolda Auera.
Leopold Auer był węgierskim skrzypkiem, który od 1868 roku uczył wiolinistów na petersburskim konserwatorium. Miał wtedy 23 lata a za sobą już studia u tak sławnych wirtuozów jak Jakob Dont i Joseph Joachim.
Leopold Auer zrobił duże wrażenie na Antonie Rubinsteinie – najważniejszej personie w rosyjskiej muzyce. Rubinstein zrobił też wiele dobrego dla Piotra Czajkowskiego.
Leopold Auer
Jest bardzo prawdopodobne, że podczas spotkań z Auerem, Czajkowski obiecał napisać dla niego utwór na skrzypce i orkiestrę. Potwierdzeniem jest tylko relacja młodszego brata Czajkowskiego – Modesta. Ten w jednym z listów z lutego 1875 roku przytoczył słowa swojego sławnego brata: „Skończyłem mój koncert fortepianowy i zacząłem pisać utwór skrzypcowy, który obiecałem Auerowi”.
Utwór ten został prawdopodobnie w lutym ukończony. Nosi nazwę:
Serenade Melancolique (Serenada Melancholijna).
Serenada jest utworem jednoczęściowym posiadającym formę ABA.
W otwierających dźwiękach pierwszej sekcji (Andante) skrzypce śpiewają nisko spokojną melodię, w całości na strunie G. Drugi temat pojawia się jakby przetwarzając introdukcję zagraną przez instrumenty dęte (Pochissimo più mosso).
Część ta zmierza do tonacji D-dur, która czysto brzmi dopiero w ośmiu nutach granych agitato w środku utworu.
Dwa masywne (Largamente) wybuchy w E i H-dur wprowadzają ekscytujące elementy. Na krótko jednak. Melodia wraca przytłumiona, łagodna do krótkiej kadencji, po której następuje repryza początkowej części. Tym razem z tremolowym migotaniem fletu.
Pierwsze takty powracają również w krótkiej kodzie, skrzypce przynoszą jeszcze raz melancholijny temat z pierwszej sekcji. Następuje wyciszenie aż do potrójnego pianissimo. Koniec.
Pierwsza wersja serenady została napisana na skrzypce i fortepian. Została dedykowana Leopoldowi Auerowi.
Nie wiadomo kiedy Czajkowski utwór zorkiestrował. W każdym razie utwór ten z orkiestrą wykonał w styczniu 1876 roku Adolf Brodski. ( Adolf był drugim z kolei przedstawicielem ‘dynastii’ Brodskich-skrzypków). Było to na koncercie Siedmiu Symfonii zorganizowanym przez Rosyjskie Towarzystwo Muzyczne w Moskwie.
Było to też pierwsze wykonanie serenady.
Adolf Brodski
Leopold Auer zagrał ją dopiero w listopadzie 1876 roku w Petersburgu, również na koncercie Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego.
Auerowi dedykował Czajkowski także swój Koncert Skrzypcowy ukończony dwa lata później.
Coś musiało między nimi zajść gdyż w 1881 roku Czajkowski wycofał obie dedykacje. Wydawca Petr Jurgenson pisał do Czajkowskiego w grudniu 1881 roku: „Wycofaliśmy nazwisko Auera z strony tytułowej, ale czy to nie jest za późno ?Przecież robimy to tylko w nowych edycjach. Serenadę wydamy wkrótce.”
Utwór był od tego czasu dedykowany Brodskiemu a całe to zamieszanie z dedykacją wzbudziło tylko większe nim zainteresowanie. Do swojego repertuaru wprowadzili melancholijną serenadę wszyscy wirtuozi skrzypiec.
Tak jest do dzisiaj. Wszyscy najwięksi dzisiaj skrzypkowie chętnie i często ją wykonują a i nagrywają.
Marc Chagall - Violinist
Kilkanaście lat po skomponowaniu serenady, w 1887 roku, w Łoźnie na Białorusi urodził się Mojsza Zacharowicz Szagałow, znany jako Marc Chagall.
Chagall to malarz i grafik żydowskiego pochodzenia, czołowy przedstawiciel kubizmu i internacjonalizmu w malarstwie.
Dlaczego piszę tu o Chagallu ? A dlatego, że Serenade Melancolique to jeden z ulubionych utworów muzycznych Marca Chagalla.
Marc Chagall - La Mariee
Chagall w 1910 roku otrzymał stypendium w Paryżu. Spotkał tam wielu awangardowych artystów, nie tylko malarzy. W 1914 wrócił do Rosji. Po rewolucji został komisarzem artystycznym w Witebsku i utworzył w tym mieście Akademię Sztuk Pięknych.
W 1922 roku wyjechał z Rosji. Nie umiał, może nie chciał malować tego czego wymagała nowa władza. Gloryfikacja heroizmu czynu sowietskiego kłóciła się z jego melancholijnym charakterem. Czajkowski także bolszewickiej władzy się nie podobał.
Marc Chagall - Serenade Paris Eiffel
Serenady Czajkowskiego pozostawiły wyraźny ślad w twórczości Chagalla. Jego „Serenada Paryskiej Wieży Eiffela” jest jednym z najbardziej znanych i lubianych obrazów. Skrzypek, wiolonczelista występuje w wielu innych obrazach Chagalla. Często na tle krajobrazów białoruskich znanych mu od dzieciństwa.
Drugą żoną Chagalla była Walentyna Brodska, potomkimi skrzypków Brodskich. Czy to pokrewieństwo miało wpływ na ten ożenek ? Nie wiem, ale związek z Serenadą Melancholijną jest.
Marc Chagall - Violinist Bleu
Dotychczas nie zamieszczałem w moich notkach filmów z YouTube. Tym razem muszę uczynić wyjątek. (No, no multimedia, że hej.)
Perlman gra Serenadę Melancholijną na tle obrazów Chagalla:
