classical_blueslover classical_blueslover
1712
BLOG

Spem in Alium

classical_blueslover classical_blueslover Kultura Obserwuj notkę 3

 

Tomasz Tallis – Spem In Alium
 
 
W czasach Królowej Elżbiety anonimowy dworzanin zapisał pewne zdarzenie: „Któregoś dnia przysłano z Włoch pieśń na 30 głosów (kiedy Włosi uzyskali miano szczytów świata) a pieśń ta miała niebiańską harmonię. Książę … prezentujący wielką miłość do muzyki spytał czy ktoś z angielskich ludzi mógłby stworzyć tak wielką pieśń ?” (Działo się to w obecności Tallisa). „Talice (Tallis) będący bardzo biegły w muzyce poczuł się wyzwany do przedsięwzięcia próby substancji, którą zrobił w postaci pieśni na 40 głosów i wykonał ją w długiej galerii w domu Arundell i która daleko przewyższyła wszystko co Książe słyszał, a ten zdjął złoty łańcuch z swojej szyji i powiesił na szyji Tallisa i dał mu go.”
 
Jest to historia powstania wielkiego renesansowego motetu Spem In Alium, wg naocznego świadka.
 
Te 40 głosów to osiem pięciogłosowych chórów, w każdym sopran, alt, tenor, baryton i bas.
 
Utwór powstał prawdopodobnie w 1570 roku. Według współczesnych badań owym księciem był Thomas Howard, 4th Duke of Norfolk. Został on ścięty w 1572 roku, stąd utwór nie mógł powstać później.
Tomasz Tallis był już nie młodym człowiekiem.
 
Tomasz Howard, Czwarty KsiążęNorfolku
 
Młode lata Tallisa są mało znane. Panuje zgoda co do roku urodzin na 1505.
Pierwsza oficjalna informacja o jego dziejach muzycznych pochodzi z 1532 roku. Był wtedy organistą w Zakonie Benedyktynów w Dover. W 1540 roku wyjechał do Londynu.
 
Najpierw został organistą w Waltham Abeby, następnie w Katedrze Canterbury a już w 1543 roku na dworze królewskim. Otrzymał tytuł Gentleman of the Chapel Royal.
 
Był to burzliwy wiek w historii Angii. Tallis komponował i grał dla Henryka VIII, Edwarda VI, Królowej Marii i Królowej Elżbiety. Pozostał w służbie królewskiej do końca życia jako kompozytor i organista, zręcznie omijając rafy wynikające z gwałtownych kontrowersji religijnych wokół jego muzyki. A właściwie nie muzyki a jego tekstów.
 
Tomasz Tallis
 
 
Wczesne zachowane prace Tallisa to pobożne antyfony do Marii Dziewicy. Używał tekstów łacińskich. Te utwory były religijne i wykonywane w kościołach, z reguły nie były związane z liturgią.
 
W 1534 roku Henryk VIII zerwał z Rzymem. Styl muzyki religijnej uległ zmianie. Teksty zostały praktycznie ograniczone do liturgii. Ozdobne frazy był niemile widziane. Podobny styl dotyczył i melodii. Cenione były recitativy i deklamacje poetyckie.
 
Tallis dostosował się wcześnie. Zrezygnował z ornamentów: ozdobników i trylli, a tekstów używał  angielskich. Nie zrezygnował jednak całkowicie z łaciny.
 
W 1553 roku po śmierci Edwarda władzę objęła Maria, katoliczka. W muzyce można było pisać jak dawniej. Dwa z najlepszych dzieł Tallisa pochodzą z tego okresu: Gaude gloriosa Dei Mater oraz Christmas Mass Puer.
 W 1558 roku panowała już Elżbieta. Powrócono do liturgii anglikańskiej, jednak Elżbieta nie była tak rygorystyczna jak Henryk. Owszem, na dworze królowały angielskie hymny i ody ale na uboczu kwitła twórczość religijna po łacinie.
 
W okresie elżbietańskim Tallis napisał dziewięć psalmów dla Arcybiskupa Parkera. Zostały opublikowane w Psałterze w 1567 roku. Jeden z nich wykorzystał w 1910 roku Ralph Vaughan Williams w kompozycji Fantasia na Temat Tomasza Tallisa.
Sławę uzyskały  Lamentacje Proroka Jeremiasza stworzone na Wielki Tydzień.
 
Tomasz Tallis
 
 
Za największe jego dzieło uznany jest jednak motet Spem In Alium.
Tallis wykorzystał tu łaciński tekst z tzw. Rytuału Sarum, adaptowanego z Księgi Judyty. Jest to odpowiedź na modlitwę poranną wg Trzeciej Lekcji na V tydzień września.
 
Spem in alium nunquam habui praeter in te
Deus Israel
qui irasceris
et propitius eris
et omnia peccata hominum in tribulatione dimittis
Domine Deus
Creator coeli et terrae
respice humilitatem nostram
 
Pierwszy wers po polsku znaczy mniej więcej to: Nie pokładam nadziei w nikim innym tylko w Tobie.
 
W 1610 roku na dworze Henryka Fryderyka, Księcia Walii, wykonywano angielską wersję motetu w takim kształcie:
 
Sing and glorify heaven's high Majesty,
Author of this blessed harmony;
Sound divine praises
With melodious graces;
This is the day, holy day, happy day,
For ever give it greeting,
Love and joy, heart and voice meeting:
Live Henry princely and mighty,
Harry live in thy creation happy.
 
Jest to muzyka nie łatwa w odbiorze.  Zwłaszcza dla kogoś nie obeznanego z muzyką renesansu. Takim radzę posłuchać motetu kilka razy w pewnych odstępach czasu, np. co parę dni. Staje się wtedy coraz lepszy.
 
Eugeniusz Kazimierowski - Jezu Ufam Tobie
 
Nie bardzo umiem sobie wyobrazić jak dyrygent poznaje i opracowuje ten motet do wykonania. Partytura obejmuje osiem chórów po pięciu śpiewaków, wykonujących różne partie. Stronica partytury jest tak długa, że nie da się jej objąć jednym spojrzeniem.
 
Wszystkie głosy śpiewają razem w takcie 40. Takt ten jest oparty o akord G-dur. Każdy z 40 głosów śpiewa dźwięk g, h lub d w troszkę innym rytmie. Dobry, poglądowy przykład 40 wykonań trzech nut w nieznacznie odmienny sposób.
 
Motet Spem In Alium nie jest często wykonywany. Ze zrozumiałych względów. Trzeba zebrać razem czterdziestu dobrych śpiewaków, ale przede wszystkim dyrygenta, który podejmie się kierowania. Wielu takich nie ma.
 
Słuchając tej kompozycji proszę pamiętać, że jest to jeden z szczytowych osiągnięć renesansowej polifonii.
 

Blog o bluesie i pochodnych znajduje się tu: BLUES IS THE BEST

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura