Aria ‘Che Gelida Manina’ z opery ‘Cyganeria’ Pucciniego
W XIX wieku w Paryżu powstało pojęcie ‘bohemy’ co tłumaczono w Polsce jako ‘cyganerię’. Tak nazywano środowisko artystów, którym się nie przelewa, a mimo to tworzą, bawią się a jednocześnie demonstrują pogardę dla konwenansów, norm społecznych i materializmu.
Cyganeria
Ciekawe, że nazwa ta pochodzi od średniowiecznej Bohemii – ówczesnej nazwy Czech. Bohemus mieszkał w Czechach. Gdy do Francji zaczęli przybywać Cyganie uznano, że są oni właśnie z Czech. Sposób bycia Cyganów podobał się artystom i zaczęli go naśladować. Ten styl życia i bycia rozprzestrzenił się daleko poza granice Francji.
W 1896 roku Giacomo Puccini napisał operę La Boheme (Cyganeria). Libretto napisali Luigi Illica i Giuseppe Giacosa. Opera liczy cztery akty, z których każdy stanowi pewną całość trochę niezaleną od pozostałych.
Giacomo Puccini
Bohaterami są m.in. czterej artyści: poeta, muzyk, malarz i śpiewaczka. To oni reprezentują tytułową bohemę.
Jednym z najważniejszych wątków opery jest miłość poety Rodolfo i hafciarki Mimi. Mieszkają w jednym domu, Rodolfo na poddaszu.
W I akcie przyjaciele Rodolfa wybierają się do kawiarni. Rodolfo zostaje jeszcze na chwilę w swoim pokoju. Niespodziewanie puka do niego młoda sąsiadka Mimi prosząc o zapałki by zapalić świecę. W trakcie czynności zapalania wypadają jej z ręki klucze. W tym momencie podmuch wiatru gasi świece ich oboje.
Po ciemku szukają razem kluczy na podłodze. Rodolfo dotyka nie całkiem przypadkiem ręki Mimi. Chłód ręki dziewczyny to punkt odniesienia i początek zwierzeń Rodolfa w arii, jak również początek ich gorącej, choć tragicznej miłości.
Pokój Rodolfo - scenografia prawdopodobnie z premiery
Rodolfo rozpoczyna śpiewać arię Che Gelida Manina co polsku oznacza Jaka Zimna Rączka. Opowiada o swoim życiu, nadziejach i marzeniach.
Aria ta jest arcydziełem operowym. Od pianissimo w pierwszej nucie do ostatniego finałowego akordu. Jednak zarówno wykonawcy jak i słuchacze są najbardziej podekscytowani gdy linia melodyczna sięga wysokiego C. Nuta ta jest umieszczona w trudnym fragmencie melodii i wielu tenorów ma w tym miejscu kłopoty.
To wysokie C jest koszmarem tenorów już od blisko 130 lat. Caruso gdy pytano go o tę arię odpowiadał „Nie oczekujcie ode mnie, że zaśpiewam to wysokie C.” I rzeczywiście, Caruso często śpiewał tę nutę o pół tonu niżej.
Nie bez racji tenorzy przypominali, że w pierwotnej partyturze tak właśnie było. Dopiero po kilku latach Puccini zrewidował tę arię i ‘poprawił’ w górę o pół tonu do wysokiego C.
Rafał Olbiński - La Boheme
W początku lat 60-tych głośny był konflikt między sławnym tenorem Giuseppi Di Stefano a Herbertem von Karajanem. Po próbie w La Scali opery La Boheme do Di Stefano podszedł ze łzami w oczach jego impresario z tymi słowy: „Drogi Di Stefano, dyrygent von Karajan nie chce Cię w roli Rodolfo ponieważ nie śpiewasz wysokiego C, tylko pół tonu niżej.”
Dla włoskiego tenora (z tych największych) była to zniewaga wręcz śmiertelna. Tym bardziej, że odniesiona od Austriaka. Oznajmił, że zażąda od La Scali I Karajana przeprosin i odszkodowania. Na to Karajan, że nie ma mowy o żadnym odszkodowaniu dla tenora, który regularnie bierze 10.000 dolarów a nie umie zaśpiewać jednej nuty. To dictum spowodowało wielkie wrzenie wśród przyjaciół tenora. Za ich poradą Di Stefano przekazał 10.000 dolarów dla Włoskiego Związku Śpiewaków Operowych „dla powołania funduszu w celu walki o cześć i honor włoskich śpiewaków, którzy wszędzie są spychani.”
Herbert von Karajan
Gdy Karajan pojawiał się przy pulpicie dyrygenckim publiczność głośno buczała i gwizdała. Tenor Gianni Raimondi, który zastępował Di Stefano otrzymywał telefony z całych Włoch z wyrazami dezaprobaty, a nawet z pogróżkami.
Nie było to miłe dla La Scali i dla miasta. Władze podjęły wysiłki by tę sytuację zmienić. Na następnych przedstawieniach oprócz buczenia słychać było również okrzyki aplauzu. Ostatnie przedstawienie to już wielka owacja dla Karajana i całej obsady. Należy tylko mieć na uwadze, że wokół opery i wewnątrz znajdowało się 450 policjantów.
Giuseppi Di Stefano
Tego typu zdarzenia oczywiście rozsławiają każdy utwór. Che Gelida Manina do sławy nie potrzebowała takiego rozgłosu. Jej piękno wystarczało za wszystko. Nie było żadnego znanego tenora, który nie miał jej w repertuarze. Nawet jeśli nie śpiewali wysokiego C.
Aria ta przyczyniła się do wielkiego powodzenia opery La Boheme w całym świecie. Od pierwszego wystawienia.
Premiera odbyła się w 1 lutego 1896 roku w Teatro Regio w Turynie. Dyrygował młody Arturo Toscanini. 50 lat później, w 1946 roku Toscanini poprowadził NBC Symphony Orchestra w programie radiowym na żywo. Transmisja ta została zarejestrowana i wydana na płycie. Jest to jedyny przypadek spośród oper Pucciniego nagrania przez oryginalnego, pierwszego dyrygenta.
Oryginalny plakat z premiery w 1896 roku
Che gelida manina, Rodolfo's aria from La Boheme
Che gelida manina, What a frozen little hand,
se la lasci riscaldar. let me warm it for you.
Cercar che giova? What’s the use of looking?
Al buio non si trova. We won't find it in the dark.
Ma per fortuna But luckily
é una notte di luna, it’s a moonlit night,
e qui la luna and the moon
l’abbiamo vicina. is near us here.
Aspetti, signorina, Wait, mademoiselle,
le dirň con due parole I will tell you in two words
chi son, e che faccio, who I am, what I do,
come vivo. Vuole? and how I live. May I?
Chi son? Sono un poeta. Who am I? I am a poet.
Che cosa faccio? Scrivo. What do I do? I write.
E come vivo? Vivo. And how do I live? I live.
In povertŕ mia lieta In my carefree poverty
scialo da gran signore I squander rhymes
rime ed inni d’amore. and love songs like a lord.
Per sogni e per chimere When it comes to dreams and visions
e per castelli in aria, and castles in the air,
l’anima ho milionaria. I’ve the soul of a millionaire.
Talor dal mio forziere From time to time two thieves
ruban tutti i gioelli steal all the jewels
due ladri, gli occhi belli. out of my safe, two pretty eyes.
V’entrar con voi pur ora, They came in with you just now,
ed i miei sogni usati and my customary dreams
e i bei sogni miei, my lovely dreams,
tosto si dileguar! melted at once into thin air!
Ma il furto non m’accora, But the theft doesn’t anger me,
poiché, poiché v’ha preso stanza for their place has been
la speranza! taken by hope!
Or che mi conoscete, Now that you know all about me,
parlate voi, deh! Parlate. Chi siete? you tell me who you are.
Vi piaccia dir! Please do!
Cyganeria w Operze Wrocławskiej
Komentarze