Vivaldi - Nisi Dominus, Psalm 127 (126)
Psalm to liryczny utwór modlitewny, rodzaj pieśni religijnej, o podniosłym charakterze, którego adresatem jest zazwyczaj Bóg. Pochodzi od starogreckiego słowa psallein i oznacza śpiew przy akompaniamencie psalterionu, starego instrumentu strunowego.
W Biblii znajduje się 150 psalmów. Sobór Trydencki używał określenia Psałterz Dawidowy, które później przyjęło się w literaturze katolickiej. Otwierał go zbiór Psalmów Dawida i być może dlatego przyjmuje się, że autorem wszytkich był Dawid, choć tylko 73 są przez niego podpisane.
Król David Śpiewa Psalmy
Uważa się, że Księga Psalmów powstawała w długim okresie historycznym (między XI,a III w. p.n.e): niektóre są więc bardzo stare.
Psalmy odgrywają w kościołach chrześcijańskich dużą rolę i są podstawą wielu nabożeństw. Były też z tego względu obiektem zainteresowania wielu kompozytorów. Zresztą jest tak do dnia dzisiejszego.
Dla księdza Antonio Vivaldiego tworzenie muzyki z inspiracji psalmów było rzeczą naturalną.
Antonio Vivaldi
Nisi Dominus nosi numer 126 lub 127, w zależności od przekładu. Ciekawe, że w księdze hebrajskiej jako psalm 127 przypisany jest Salomonowi.
Vivaldi napisał utwór na głos solowy, wiolę d’amore, mały zespół smyczkowy i basso continuo. Jest to pierwsza z dwóch wersji tego psalmu. W katalogu dzieł Vivaldiego nosi oznaczenie RV 608. Druga wersja z nr RV 803, datowana na lata 1730-te, była długo badana pod kątem autentyczności. Obecnie panuje zgoda , że jest także dziełem Vivaldiego.
RV 608 powstał około 1710 roku. Vivaldi pisał wtedy dla żeńskiego zespołu w sierocińcu Ospedale della Pietà, którym się opiekował. Prawdopodobne zatem jest, że przeznaczony był dla kobiecego altu. Nie wiem dlaczego, ale dzisiaj psalm ten wykonywany jest głównie przez kontratenorów.
Tekst psalmu nie jest zbyt długi. Vivaldi podzielił muzykę na dziewięć części. Stąd każda z nich operuje tylko jedną lub dwoma linijkami tekstu. Taka była praktyka w okresie muzycznego baroku. Są to:
1 Nisi Dominus
2 Vanum est vobis
3 Surgite
4 Cum dederit
5 Sicut sagittae
6 Beatus vir
7 Gloria Patri
8 Sicut erat in principio
9 Amen
Skład instrumentalny w poszczególnych częściach różni się nieco. Muzyka odzwierciedla nastrój tekstu. Tam gdzie jest bardziej energiczna skład jest trochę większy.
Najbardziej ceniona, najsławniejsza jest część czwarta Cum dederit (Kiedy On przyniesie sen...). Jest to mistrzowska, barwna siciliana chromatyczna. Zalicza się ją do wybitnych barokowych obrazów snu. Jest porównywana w nastroju do wolnyc h fragmentów IV PóR Roku.
Pozostałe części nie są wiele gorsze, mamy więc do czynienia z bardzo dobrym dziełem religijnym.
Król Salomon, Ruska Ikona
Tekst łaciński:
Nisi Dominus aedificaverit domum:
in vanum laboraverunt qui aedificant eam.
Nisi Dominus custodierit civitatem:
frustra vigilat qui custodit eam.
Vanum est vobis ante lucem surgere:
surgite postquam sederitis
qui manducatis panem doloris.
Cum dederit dilectis suis somnum:
ecce haereditas Domini, filii:
merces, fructus ventris.
Sicut sagittae in manu potentis:
ita filii excussorum.
Beatus vir qui implevit desiderium suum ex ipsis:
non confundetur cum loquetur
inimicis suis in porta.
Gloria Patri et Filio :
et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et semper:
et in secula seculorum. Amen.
Przekład angielski:
Unless the Lord build the house:
they labor in vain that build it.
Unless the Lord keep the city:
he watcheth in vain that keepeth it.
It is vain for you to rise before dawn:
rise after you have rested,
you who eat the bread of sorrow.
When He shall give sleep to His beloved:
behold the inheritance of the Lord are children:
the reward, the fruit of the womb.
As arrows in the hand of the mighty:
so are the children of them that have been
shaken.
Blessed is the man that hath filled the desire with
them:
he shall not be confounded when he shall speak
to his enemies in the gate.
Glory be to the Father and to the Son :
and to the Holy Spirit.
As it was in the beginning, now, and for ever:
world without end. Amen.
Psalm 126
