Symfonia nr 9 e-moll „Z NowegoŚwiata” Op.95 zwana powszechnie pod nazwą New World Symphony powstała w 1893 roku. Jej autorem jest Antoni Dworzak (Antonín Dvořák ). Napisał ją podczas pobytu w Ameryce.
Antoni Dworzak urodził się w 1841 roku we wsi Nelahozeves koło Kralup. Jego ojciec, jak i dziadek, byli rzeźnikiem. Prowadził też gospodę.
Dworzak wcześnie zaczął wykazywać talent muzyczny. Udzielał mu lekcji miejscowy organista – nikogo innego do nauki muzyki nie było. Nauczył się grać na skrzypcach i jako chłopak przygrywał w gospodzie oraz w kościele. Szkołę opuścił w wieku 12 lat i niechętnie zaczął uczyć się rzeźnictwa, do czego skłaniał go ojciec.
Dom rodzinny w Nelahozevsi
Rok później przeniósł się do Zlonic, gdzie u miejscowego organisty A. Liehmanna uczył się gry na skrzypcach, altówce, fortepianie i organach oraz pobierał lekcje harmonii. Nic nie mogło już odwieść Dworzaka od zostania muzykiem. W 1857 roku dopiął swego i przeniósł się do Pragi do szkoły muzycznej. W orkiestrze Towarzystwa Św. Cecylii grał na altówce, trochę z konieczności. Z czasem okazało się, że jest najlepszym altowiolistą w Pradze.
Po ukończeniu studiów Dworzak był pierwszym altowiolistą orkiestry, początkowo prowadzonej przez J. N. Maýra, a od 1866 przez B. Smetanę. Z orkiestrą tą występował w 1863 w Pradze F. Liszt z koncertem własnych utworów. Z tego okresu pochodzą pierwsze kompozycje Dworzaka: kilka utworów kameralnych, 2 symfonie, 2 opery (Alfred i Král a uhlíř – Król i węglarz).
Na Antonina Dvořáka praski muzyczny świat zwrócił uwagę w 1872 roku, po wykonaniu „krwią serca pisanego” hymnu Spadkobiercy Białej Góry. Fakt ten zmienił jedno w życiu trzydziestojednoletniego muzyka - odtąd z większą wiarą i zapałem pisał swoją muzykę. Karta się odwróciła dzięki Brahmsowi, któremu kompozycje Dworzaka bardzo się spodobały. Brahms załatwił mu stypendium oraz polecił go swojemu wydawcy Simrockowi. Ten zamawiał u Dworzaka konkretnie: zamiast oper - pieśni, w miejsce kwartetów - miniatury, nie chciał też Simrock symfonii.
Te wydawnictwa jednak zapewniły Dworzakowi rosnącą sławę. Jego utwory wykonywali znani dyrygenci. W 1879 poznał J. Joachima – zamiar, aby był on pierwszym wykonawcą Koncertu skrzypcowego nie doszedł do skutku. W 1884 roku Dworzak wystąpił z koncertem w Anglii, gdzie duży sukces odniosło oratorium Stabat Mater. Sława jego muzyki rosła. W 1890 roku został profesorem konserwatorium w Pradze. Rok później uzyskał doktorat h.c. uniwersytetów w Pradze i Cambridge.
To uznanie w Wielkiej Brytanii zaowocowało zaproszeniem za Atlantyk. Założycielka Narodowego Konserwatorium w Nowym Jorku, Jeanette Thurber chciała pozyskać Dworzaka jako kierownika tej instytucji. Początkowo wahający się kompozytor przyjął w końcu tę propozycję. Przybył do Nowego Jorku w 1892 roku i przebywał tam do roku 1895.
Dworzak bardzo interesował się rodzimą muzyką amerykańską i to zarówno murzyńską, jak i indiańską. Niedługo po przybyciu do Ameryki w wywiadzie przepowiadał dosyć odważnie: „Jestem przekonany, że przyszłość muzyki w tym kraju musi bazować na tym, co nazywane jest Negro Spirituals. To może być fundament poważnej i oryginalnej szkoły kompozycji, która będzie rozwijana w Stanach Zjednoczonych. Te piękne i różnorodne tematy są produktem tej ziemi. Są to ludowe pieśni Ameryki i wasi kompozytorzy muszą się zwrócić w ich stronę.”
Trudno powiedzieć na ile te twierdzenia wpłynęły na zamówienie u niego symfonii przez Filharmonię Nowojorską. W każdym razie Dworzak zamówienie przyjął i dzięki temu powstała jego 9 Symfonia.
Premiera odbyła się 16 grudnia 1893 roku w Carnegie Hall. Orkiestrę prowadził Anton Seidl.
Symfonia składa się z czterech części:
- I. Adagio — Allegro molto
- II. Largo
- III. Scherzo: Molto vivace — Poco sostenuto
- IV. Allegro con fuoco
Orkiestracja: 2 flety i pikolo, 2 oboje i rożek angielski, 2 klarnety, 2 fagoty, 4 rogi, 2 trąbki, 2 puzony i puzon basowy, tuba, kotły, triangel, cymbały i oczywiście smyczki.
Tytułowa strona 9 Symfonii
Dzień przed premierą w „New York Herald” Dworzak wyjaśniał inspiracje: „Nie użyłem amerykańskich melodii dosłownie. Po prostu miałem zapisane melodie indiańskie i wykorzystałem te tematy jako substancję. Rozwinąłem je z wszystkimi nowoczesnymi rytmami, przetworzeniami harmonicznymi i kolorystyką orkiestrową.”
Dalej Dworzak stwierdził, że druga część symfonii powinna być kiedyś rozwinięta do kantaty lub opery, która będzie bazować na poemacie Longfellowa - Hiawatha. (Nigdy tego nie zrobił.)
Dworzak uważał, że muzyka Indian i Murzynów amerykańskich jest taka sama i że jest bardzo podobna do muzyki szkockiej. Jeszcze w 1893 roku w innym wywiadzie powiedział, że największy wpływ na kształ 9 Symfonii miała muzyka spirituals. To by oznaczało, że duży wpływ na powstanie spirituals miały brzmienia indiańskie, nie tylko afrykańskie. W tym aspekcie nie ma nic dziwnego w tym, że pierwsze znane wykonanie opisanego na drugim blogu „Swing Low Sweet Chariot” było indiańskie.
Leonard Bernstein uważa, że chociaż, bez wątpienia, duch tej symfonii jest amerykański, to kompozycja ta jest wielonarodowa. Nie można ukryć, że słychać i echa melodii czeskich (bohemians).
W połowie XX wieku pojawiła się w USA opinia, że główny motyw Largo to kompozycja Harry Burleigh’a – czarnego kompozytora, do której słowa napisał William Arms Fisher. W ostatnich latach jednak ją obalono. Harry Burleigh był Murzynem, kontrabasistą w orkiestrze, który pomagał Dworzakowi w przepisywaniu nut. Dzięki stypendium ukończył prestiżowe konserwatorium w Nowym Jorku. Był zachwycony pracą z Dworzakiem, gdyż bardzo mu imponowało, że murzyńskie melodie pojawią się w wielkiej muzyce. Burleigh musiał sporo skorzystać od Dworzaka gdyż od początku XX wieku tworzył własną muzykę, z niemałym powodzeniem.
Badania wykazały, że to Fisher wykorzystał temat Dworzaka i do niego napisał swój tekst. Dworzak w swoich wywiadach przestawiał prawdziwy wpływ melodii rdzennie amerykańskich na swoje dzieło.
Premiera w Nowym Jorku była przyjęta entuzjastycznie. Gorące owacje na stojąco następowały po każdej części. Kompozytor był przy tym wywoływany na scenę. Simrock, który był obecny napisał, że był to prawdziwy amerykański show i wielkie dla niego przeżycie.
Carnegie Hall w dniu otwarcia, 5 maja 1891 roku
Symfonia z Nowego Świata nawet dzisiaj brzmi całkiem nowocześnie, nic dziwnego więc, że jest jedną z najczęściej grywanych symfonii w filharmoniach, już od ponad 100 lat. Zasługuje na to, jest świetną kompozycją. Mnie osobiście bardziej podoba się Symfonia nr 8, ale ta nie została symfonią „amerykańską”, siłą rzeczy jest mniej uznaną.
W music boxie Thonalle Orchestra. Dyryguje Otto Ackermann.
Antonín Dvořák
